Blade Runner viert zijn veertigste verjaardag

Blade Runner is vandaag 40 jaar geworden. Op 25 juni 1982 ging de sciencefictionklassieker in première in Amerikaanse bioscopen, maar hij wist aanvankelijk geen denderend succes te boeken. Later bereikte de film alsnog cultstatus.

Blade Runner speelt zich af in het Los Angeles van het ‘toekomstige’ 2019. De planeet lijkt overbevolkt en opgebruikt, flora en fauna zijn er bijna niet meer, het regent zeer veel en de armoede heerst. Wel zijn er vliegende auto’s en gigantische reclamezeppelins adverteren voor ‘een beter leven’ op ruimtekoloniën. Het zwaarste werk in de ruimte wordt verricht door replicants, kunstmatige mensen met speciale krachten die ze geschikt maken voor specifieke taken, zoals de bouw, prostitutie of gewapend conflict. De film wordt gezien als het schoolvoorbeeld van het cyberpunk-genre.

Replicants zien er aan de buitenkant net zo uit als mensen. Ze hebben de neiging om na een aantal jaren ook daadwerkelijk zelfbewustzijn te ontwikkelen en in opstand te komen. Daarom hebben ze een geprogrammeerde levensduur van vier jaar. In de film weten een handvol replicants binnen die vier jaar toch zelfbewust te worden, in opstand te komen en naar de aarde te ontsnappen. Het is aan specialistische premiejagers, in de film Blade Runners genoemd, om ze ‘met pensioen te sturen’. Harrison Ford vertolkt de rol van Blade Runner Rick Deckard en Rutger Hauer is replicant-aanvoerder en combat model Roy Batty. De replicants willen hun maker, Tyrell Industries, overtuigen om ze langer leven te geven.

De film, van regisseur Ridley Scott, kwam uit op plek nummer 29 op de Amerikaanse ranglijst van bioscoopomzet voor 1982, met een bedrag van 27,5 miljoen dollar. Het budget van de film was naar verluidt 30 miljoen dollar en, met internationale bioscoopomzetten erbij, zou de film 41 miljoen dollar opgeleverd hebben. Concurrenten voor dat jaar waren onder andere E.T. the Extra-Terrestrial, Rocky III en Star Trek II: The Wrath of Khan. Al met al was de film geen commercieel succes.

De makers hadden vooraf ook de angst dat de film niet begrepen zou worden. Om die reden had de film in zijn originele vorm een voice-over van de hoofdpersoon, waarin het verhaal, gedachten en motivaties uiteengezet werden. Ford vond de voice-overs inspreken naar men zegt ‘een fucking nachtmerrie’. Dat is ook aan zijn enthousiasme in die opnames te horen. De bazen achter de film waren blijkbaar later toch overtuigd dat de film ook zonder de vertelstem prima werkte; in 1992 kwam de Director’s Cut van de film uit, waarin alle voice-overs afwezig waren. De film kent uiteindelijk zes versies, maar veel fans houden het het liefst bij de meest recente versie, de Final Cut, uit 2007.

De film roept bij kijkers vragen op over wat het precies betekent om een mens te zijn. De replicants zijn niet geboren als mensen, maar lijken in vele andere aspecten wel op mensen. Hun emotionele toestand in de film past bij die van een slaaf die slechts vier jaar te leven heeft. Er bestaat ook debat over of Deckard zelf een replicant is. Ridley Scott heeft zelf de suggestie van beide uitkomsten gemaakt. Vermoedelijk is zijn doel om het ambigu te laten.

Niet alleen de sfeer en de vraag ‘wat betekent het om een mens te zijn?’ kunnen rekenen op lof van fans. De speciale effecten in de film zijn tot op de dag van vandaag nog mooi om naar te kijken. Dit zijn geen